هر خودرو روزی روی خط تولید قرار می‌گیرد و روزی هم به دلایل مختلفی تولید آن متوقف می‌شود. مهم‌ترین دلیلی که باعث توقف تولید یک خودرو می‌شود، قدیمی شدن پلتفرم و طراحی است، به طوری که امکان رعایت استانداردهای روز ایمنی و زیست محیطی وجود نداشته باشد و همچنین شکل و شمایلش نتواند خریداران را جذب کند. این عوامل در نهایت منجر به این می‌شود که مدیران خودروسازها به دلیل عدم سودآوری، محصولشان را در فهرست خودروهای توقف تولید قرار دهند.. در این حالت خودرو دیگر نمی‌تواند مشتریان را جذب کند و حتی می‌تواند باعث ضرر و زیان شرکت‌های تولیدکننده شود و تراز مالی این کمپانی‌ها را منفی کند.

توقف تولید خودرو در کشورهای پیشرفته و دارای بازار آزاد معمولا به سرعت اتفاق می‌افتد، زیرا بیشتر این خودروسازان خصوصی هستند و در صورتی که نتوانند مشتری جذب کنند، با خطر ورشکستگی و تعطیلی مواجه می‌شود. به همین دلیل هر چند سال یک بار یا نسل‌های جدیدی از محصولاتشان را با ظاهر و مشخصات فنی و آپشن‌های جدید روانه بازار می‌کنند یا مدل‌های جدیدی را در دسترس خریداران قرار می‌دهند.

اوضاع در صنعت خودرو ایران برعکس است. به دلیل حمایت‌های دولتی، بازار بسته و انحصاری و عدم توانایی فنی، مدت زمان زیادی طول می‌کشد تا تولید یک خودرو ملی یا مونتاژی چینی و فرانسوی متوقف شود. به همین خاطر است که پیکان حدود ۴ دهه با کمترین تغییر تولید می‌شد و پراید و پژو ۴۰۵ به مدت ۳۰ سال روی خط تولید قرار داشتند. اما در نهایت خودروسازان داخلی هم مجبور می‌شوند تا تولید بعضی محصولاتشان را متوقف کنند. در فهرست خودروهای توقف تولید شده ایرانی می‌توان نام ماشین‌های پرفروش داخلی را دید.

پژو پارس (سال ۱۳۷۹ – ۱۴۰۳)

پژو پارس در سال ۱۳۷۹ با نام پرشیا به بازار ایران معرفی شد. این خودرو با استفاده از طرح کلی پژو ۴۰۶ و مخصوص بازار ایران ساخته شده است و فیس لیفت پژو ۴۰۵ به شمار می‌آید. در سال‌های اول ورود به ایران، مشخصات فنی پژو پارس با ۴۰۵ یکسان بود، اما بعدا پیشرانه TU5، مشترک با پژو ۲۰۶ تحویل خریداران شد. در ۳۲ سالی که پارس روی خط تولید ایران خودرو قرار داشت، مدل‌های متنوعی از آن با پیشرانه‌ها، گیربکس‌ها و آپشن‌های مختلف وارد بازار شد، البته ظاهر این خودرو تغییر چندانی به خود ندید. سرانجام نام پژو پارس در سال ۱۴۰۳ وارد فهرست خودروهایی توقف تولید شد و جای خود را به سمند سورن پلاس با موتور XU7P داد.

پژو ۲۰۶ (۱۳۸۰ – ۱۴۰۲)

پژو ۲۰۶ یکی از پرطرفدارترین محصولات ایران خودرو برای اولین بار در سال ۱۳۸۰ به بازار ایران آمد. هاچبک کوچک فرانسوی همزمان با جام جهانی فوتبال ۱۹۹۸ معرفی شد و با استقبال زیاد مشتریان، آمار فروش پژو را به شکل چشمگیری بالا برد و سود سرشاری را نصیب این شرکت کرد. طراحی زیبا و پیشرانه کم‌مصرف موجب شد تا پژو ۲۰۶ در ایران هم به یکی از پرطرفدارترین خودروها تبدیل شود. ایران خودرو ۶ تیپ از انواع پژو ۲۰۶ را با مشخصات فنی و آپشن‌های مختلف مونتاژ کرد. آخرین تیپ این خودرو در سال ۱۴۰۲ پژو ۲۰۶ تیپ ۳ پانوراما بود.

ساینا EX و SX (سال ۱۳۹۵ – ۱۴۰۱)

ساینا سومین خودرو ملی سایپا است که بعد از عرضه موفق تیبا صندوقدار و تیبا ۲ به بازار خودرو ایران معرفی شد. هدف نارنجی‌پوشان از تولید این سدان جمع و جور، پر کردن فاصله بین تیبا و پژو ۴۰۵ بود و به همین خاطر این محصول قیمت بیشتری از تیبا دارد. ساینا روی همان پلتفرم ارتقایافته پراید ساخته شد و مشخصات فنی آن با تیبا یکسان است. دو تیپ ساینا EX و SX در سال ۹۵ به بازار عرضه شدند که از نظر آپشن تفاوت دارند و به دلیل کمبود تقاضا برای تیپ ارزان‌تر SX، تولید این مدل خیلی زود متوقف شد. در سال ۹۷ ساینا اتوماتیک، به عنوان اولین ماشین داخلی با گیربکس اتومات به بازار آمد و سال ۹۹ شاهد ساینا پلاس با ظاهر تیپ EX و آپشن‌های تیپ S بودیم. ساینا S و ساینا G جدیدترین مدل‌های این سدان جمع و جور در سال ۹۹ معرفی شدند که ظاهرشان تغییر کرده و آپشن‌های بیشتری نسبت به مدل‌های قبلی دارند. ساینا SR هم قرار بود با بدنه دو رنگ عرضه شود. ساینا پلاس یکی دیگر از انواع این سدان کوچک است که در مدت زمان کوتاه ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۰ تولید می‌شد. از انواع مدل‌های ساینا، در سال ۱۴۰۳ ساینا S روی خط تولید قرار دارد، اما با وجود تولید سهند S که فیس لیفت آن محسوب می‌شود، احتمالا ساینا S هم به فهرست خودروهای توقف تولید سایپا اضافه خواهد شد.

دنا (سال ۱۳۹۳ – ۱۴۰۱)

دنا در اوایل دهه ۹۰ شمسی به فهرست خودروهای ملی اضافه شد. این خودرو فیس لیفت سمند به حساب می‌آمد، البته نمای جلو و عقب از نو طراحی شد و داشبورد جدیدی برای آن به کار رفت. با این حال، مشخصات فنی دنا با دیگر مدل‌های سمند، به‌ویژه سورن پلاس یکسان بود. البته از نظر امکانات و تجهیزات، دنا سطح بالاتری نسبت به دیگر خودروهای ملی ایران خودرو داشت. کمی بعد نسخه فیس لیفت این خودرو با نام دنا پلاس به دست خریداران رسید، هرچند تولید دنا همزمان تا سال ۱۴۰۱ ادامه پیدا کرد.

تیبا صندوقدار و تیبا ۲ (سال ۱۳۸۸ – ۱۴۰۱)

تیبا دومین خودرو ملی ایران و اولین خودرو ملی سایپا است که مدل صندوقدار آن از سال ۱۳۸۸ تولید و عرضه می‌شود. این خودرو در ابتدا مینیاتور نام داشت و روی پلتفرم ارتقایافته پراید ساخته شد، البته موتور قوی‌تر و بدنه مقاوم‌تری از هم‌خانواده قدیمی خود دارد. سدان جمع و جور سایپا دارای چهار تیپ بود که از سال ۱۳۹۶ فقط تیپ SX به مشتریان فروخته می‌شود. تیبا ۲ با بدنه هاچبک از سال ۱۳۹۲ به فهرست محصولات سایپا اضافه شد که فقط صندوق ندارد. با توجه به صحبت‌های مدیران خودروسازی کشور، تیبا یکی از خودروهای پلتفرم قدیمی است که به آخر عمر خود رسیده و در سال ۱۴۰۱ تولید آن متوقف می‌شود.

سمند (سال ۱۳۸۲ – ۱۴۰۱)

سمند ماشینی است که سال ۱۳۸۱ در کارخانه ایران خودرو روی پلتفرم پژو ۴۰۵ ساخته شد و عنوان اولین خودرو ملی را از آن خود کرد. این خودرو قرار بود جایگزین پیکان و پراید شود، اما در زمان ورود به بازار قیمت خیلی بیشتری پیدا کرد. اولین خودرو ملی ایران تیپ‌های مختلفی شامل سمند X7، سمند EL، سمند سریر، سمند SE، سمند LX و سمند سورن دارد که در حال حاضر فقط LX و سورن روی خط تولید باقی مانده‌اند. شکل ظاهری انواع سمند از همان اولین تیپ تا آخرین مدل، فرم و شکل یکسان خود را حفظ کرد و فقط تغییرات جزیی در جلوپنجره، چراغ‌ها و سپرها و همین طور کابین داشته و البته مدل‌های متاخر پیشرانه‌های قوی‌تر و کم‌مصرف‌تری دارند. طبق اظهارات مدیران ایران خودرو، به دلیل اینکه سمند LX روی پلتفرم قدیمی پژو ۴۰۵ ساخته شده، سال ۱۴۰۱ از فهرست محصولات این خودروساز حذف شد و سمند سورن پلاس جای آن را گرفت.

پژو ۴۰۵ GLX (سال ۱۳۶۹ – ۱۴۰۱)

پژو ۴۰۵ اولین محصول صنعت خودرو ایران بعد از پایان دفاع مقدس بود که تولید و مونتاژ آن در سال ۱۳۶۹ توسط ایران خودرو آغاز شد و به سرعت به پرفروش‌ترین سدان بزرگ کشور بدل شد. تیپ‌های مختلفی از این خودرو فرانسوی به دست مشتریان ایرانی رسید که از مهم‌ترین آنها می‌توان به تیپ‌های GLX و GLI و SLX اشاره کرد. در این بین ایران‌خودرویی‌ها ماشین‌هایی نیز با ترکیب اتاق پژو و موتور پیکان ساختند و با نام‌های پژو روآ و پژو RD فروختند. ۱۰ سال بعد از ۴۰۵، فیس‌لیفت آن با نام پژو پارس یا پرشیا مخصوص بازار ایران ساخته شد. تولید پژو ۴۰۵ GLX در سال ۱۳۹۹ متوقف شد. پژو ۴۰۵ SLX، به‌عنوان آخرین تیپ این خودرو تا سال ۱۴۰۱ فروش می‌رفت، اما با پایان تولید، محصول پرفروش ایران خودرو بعد از ۳۲ سال به لیست خودروهای توقف تولید شده داخلی اضافه شد.

پژو ۲۰۶ SD (سال ۱۳۸۵ – ۱۴۰۰)

پژو ۲۰۶ SD مدت کوتاهی بعد از عرضه مدل هاچبک در دسترس خریداران ایرانی قرار گرفت. پژو ۲۰۶ صندوقدار هم مثل پرشیان به‌صورت اختصاصی برای بازار ایران طراحی شد. مشخصات فنی این خودرو با دیگر مدل‌های ۲۰۶ یکسان بود، البته برای اینکه نسخه سدان فرمان‌پذیری بهتری پیدا کند، تغییراتی روی اتصالات فنربندی عقب اعمال شد. ایران خودرو ۸ تیپ از این خودرو را روانه بازار کرد، اما فقط نسخه فول آپشن V8 به مدت طولانی روی خط تولید باقی ماند.

پژو ۲۰۰۸ (سال ۱۳۹۶ – ۱۳۹۹)

پژو ۲۰۰۸ یکی از خودروهایی بود که در شرکت مشترک ایران خودرو و پژو فرانسه با نام ایکاپ تولید می‌شد. ایکاپ کمپانی بود که بعد از امضای برجام و رفع تحریم‌های خارجی شروع به کار کرد و قرار بود محصولات روز و جدید پژو را به بازار ایران عرضه کند. اما خروج آمریکا از برجام کار را برای ایکاپ سخت کرد و به دلیل قطع همکاری پژو با ایران خودرو و همین طور کمبود قطعات، تولید پژو ۲۰۰۸ بعد از ۳ سال متوقف شد.

رنو ال ۹۰ (سال ۱۳۸۶ – ۱۳۹۹)

رنو ال ۹۰ نام پروژه‌ای است که از اواسط دهه ۸۰ شمسی تا آخر دهه ۹۰، برای مونتاژ داچیا لوگان توسط ایران خودرو و پارس خودرو انجام شد. این خودرو با نام‌های تندر۹۰ (مونتاژ ایران خودرو) و پارس تندر (مونتاژ پارس خودرو) به خریداران ایرانی فروخته شد. ال۹۰ با ابعاد جمع و جور، مشخصات فنی جدیدتر، امکانات بیشتر و کابین جادار قرار بود جایگزین پیکان باشد، اما به دلیل اینکه قیمت بالاتری پیدا کرد، این هدف محقق نشد. در سال ۱۳۹۶، نسخه فیس لیفت این خودرو با نام تندر پلاس در دسترس مشتریان داخلی قرار گرفت.

پراید (سال ۱۳۷۲ – ۱۳۹۹)

پراید بعد از پیکان پرفروش‌ترین و معروف‌ترین خودرو تاریخ ایران است. سدان و هاچبک جمع و جور شهری از سال ۱۳۷۲ توسط سایپا، دومین خودروساز بزرگ کشور تولید و عرضه شد. محصول خودروساز کره‌ای کیا موتورز نسبت به خودروهای آن زمان بازار ایران طراحی جدیدتری داشت و همین طور دارای مشخصات فنی بهتری بود. این عوامل در کنار قیمت مناسب، پراید را به بهترین گزینه برای قشر متوسط تبدیل کرد. اما پراید نیز همان رویه‌ای را در پیش گرفت که پیکان سال‌ها قبل رفته بود. مدل‌های مختلف این خودرو با نام‌های پراید ۱۱۱، پراید ۱۳۱، پراید ۱۳۲ و پراید ۱۴۱ در طول سی سالی که توسط سایپا تولید می‌شد، تغییرات کمی پیدا کرد و سرانجام بعد از جنجال‌هایی بر سر ضعف ایمنی در تیر ماه ۹۹ تولید آن متوقف شد. با این حال سایپا ۱۵۱ که مدل وانت پراید است همچنان به بازار عرضه می‌شود.

کیا ریو (سال ۱۳۸۴ – ۱۳۹۱)

کیا ریو در سال ۲۰۰۰ میلادی (۱۳۷۹ شمسی) در کره جنوبی تولید و جانشین پراید شد و سه سال بعد به ایران رسید. این خودرو هم مثل پراید دارای مدل‌های هاچبک و سدان بود، اما سایپا فقط مدل سدان آن را مونتاژ می‌کرد. هر چند با ورود ریو به بازار کره، پراید از دور خارج شده بود، اما تولید این خودرو در ایران هم‌زمان با پراید ادامه داشت. ریو خودرویی مقاوم و اقتصادی بود که توانست ۷ سال در صنعت خودرو ایران دوام بیاورد، اما در سال ۱۳۹۰ استاندارد کیسه هوا خودرو اجباری شد و به دلیل مخالفت خودروساز کره‌ای با تغییر ریو برای نصب ایربگ، تولید آن متوقف شد.

زانتیا (سال ۱۳۸۰ – ۱۳۸۹)

زانتیا یکی از پرطرفدارترین خودروهای مونتاژی است که حدود یک دهه توسط سایپا تولید و بازار عرضه می‌شد. مونتاژ این خودرو در ایران دقیقا وقتی شروع شد که فرانسوی‌ها در حال جمع کردن خط تولید آن در کشورشان بودند. با این حال موتور قوی، کیفیت بالای قطعات و سیستم تعلیق خاص و نرم موجب شد تا موفقیت زیادی در بازار ایران داشته باشد. نارنجی‌پوشان سه تیپ از زانتیا را به مشتریان ایرانی فروختند که تفاوت آنها از نظر پیشرانه و آپشن‌ها بود. کمبود قطعات باعث شد تا سدان خاص فرانسوی در سال ۱۳۸۹ از فهرست محصولات تولیدی سایپا خارج شد. البته خودروساز ایرانی فیس‌لیفت خود از این ماشین را با نام زانتیا ۲ معرفی کرد که یکی از بدترین و زشت‌ترین طراحی‌های خودرو را دارد.

پیکان (سال ۱۳۴۶ – ۱۳۸۴)

پیکان نقطه عطف صنعت خودرو ایران است و تاریخ خودرو در ایران را به پیش و پس از پیکان تقسیم می‌کنند. برادران خیامی پلتفرم و حق امتیاز ارو را از کمپانی روتس انگلیس خریدند و در سال ۱۳۴۶ آن را با نام پیکان در کارخانه ایران ناسیونال تولید کردند و به بازار فرستادند. قیمت متناسب این خودرو، باعث شد تا بیشتر مردم توانایی خرید آن را داشته باشند. مدل‌های مختلفی از این ماشین، مثل پیکان جوانان، پیکان وانت، پیکان دولوکس، پیکان استیشن و پیکان کار ساخته شد. در طول چهار دهه‌ای که ایران ناسیونال و بعدها، ایران خودرو پیکان را می‌ساختند، کمترین تغییری نداشت، تا اینکه سرانجام در سال ۱۳۸۴ برای همیشه به تاریخ پیوست.

نویسنده: میلاد قزللو