خلق یک عطر همیشه با انتخاب و ترکیب مواد اولیه آغاز می‌شود. عطرسازان باید بر درک دقیق خود از توپولوژی رایحه، یعنی خواص مولکولی منحصر به فرد آن‌ها تکیه کنند تا ترکیب روایح متوازن و لذت بخشی خلق کنند. عطرساز مشهور فرانسوی، ژان کارلز (Jean Carles) برای رسیدن به تعادل مناسب، مفهومی برای ساختار عطرها به عنوان هرم بویایی را پایه‌گذاری کرد. او این مفهوم را تا طبقه‌بندی نت‌های مختلف گسترش داد و میزان نوسانات و تبخیر روایح را از سبک‌ترین تا پایدارترین رتبه‌بندی کرد. کارلز بر این باور بود که طبقه‌بندی واقعی عطر مانند جداسازی رنگ‌های موجود در پالت هنرمندان نقاش است. مستقل، جادویی، تخیلی و با کمی راز و رمز علم شیمی.
هرم بویایی عطرها چیست؟
برای دستیابی به یک تعادل مطلوب در ترکیب یک عطر، هر رایحه به صورت یک لایه روی دیگری قرار می‌گیرد تا همچون یک گروه ارکستر، سمفونی نفس‌گیری از روایح اجرا شود. به همین دلیل لایه‌های روایح عموماً نت نامیده می‌شوند. به این ترتیب، هرم بویایی عطرها تصویری از معماری و تکامل عطر، راهی برای تجسم ترتیب روایح و مفهومی برای درک ترکیبات یک عطر در طول گذر زمان است. عطرسازان از هرم بویایی برای نمایش نحوه‌ی تجربه‌ی ترکیبات عطر بر اساس میزان تبخیر و ماندگاریشان استفاده می‌کنند. نت‌های عطر در یکی از سه دسته‌ی نت‌های بالایی، میانی و پایه طبقه‌بندی می‌شوند. هر طبقه، بخشی از هرم عطر را تشکیل می‌دهد.
ویژگی هر دسته از نت‌های هرم بویایی عطرها چیست؟
در هرم بویایی عطرها ابتدا با نت‌های اولیه‌ی سبک و با طراوت مواجه می‌شویم، بعد لایه‌ای از نت‌های پایدار‌تر را تجربه می‌کنیم و با گذشت زمان، پس از آن که روایح خشک می‌شوند، به پایه‌ای با روایح پیچیده‌تر، غنی‌تر و ماندگارتر می‌رسیم. ازاین رو در یک هرم بویایی، آن‌هایی که در بالا قرار دارند سریع‌تر تبخیر می‌شوند. در حالی که روایحی که در پایه قرار دارند ماندگارتر هستند.
نت‌های اولیه
نت‌های اولیه، رایحه‌هایی هستند که در همان ابتدا پس اسپری عطر، بو می‌کنیم. به طور کلی نسبت به سایر نت‌ها سبک‌تر، تازه‌تر و پر جنب و جوش‌تر هستند و معمولا از روایح مرکباتی مانند ترنج، پرتقال و لیموترش یا گیاهان معطر مانند ریحان، نعناع و فلفل صورتی ساخته می‌شوند. مولکول‌های این بخش از هرم بویایی عطرها سبک و کوچک هستند و به سرعت تبخیر می‌شوند. به همین دلیل کوتاه‌ترین طول عمر را در حدود پنج تا پانزده دقیقه دارند.
نت‌های ابتدایی که به اوپنینگ رایحه هم شناخته می‌شوند، اولین تأثیر عطر را ایجاد می‌کنند. اولین برداشت از رایحه‌ی یک عطر بسیار مهم است. اما تمام شخصیت یک عطر را بازگو نمی‌کند. به همین دلیل همیشه بهتر است قبل از تصمیم‌گیری در مورد اینکه عطری را دوست دارید یا نه، اجازه دهید رایحه حدود یک ساعت ته نشین شود.
نت‌های بالایی
نت‌های اولیه به آرامی انتقالی دلپذیر به بخش بعدی هرم بویایی را امکان‌پذیر می‌کنند. نت‌های میانی پس از ناپدید شدن نت‌های بالایی و هنگامی که اصطلاحا رایحه کمی به بلوغ می‌رسد، ظاهر می‌شوند. این نت‌ها روح یا شخصیت یک عطر را تشکیل می‌دهند. به عبارت دیگر، بیشترین مشخصات یک عطر در قلب روایحش نهفته است. آن‌ها در تمام طول مدت زمانی که عطر عمر خود را سپری می‌کند، کاملا احساس می‌شوند.
به طور معمول، نت‌های قلبی مجموعه‌ای از گل‌ها مانند یاس، گل رز یا اسطوخودوس، یا میوه‌ها و ادویه‌های غنی مانند انگور فرنگی سیاه یا دارچین و زنجبیل را در خود جای می‌دهند. یاس به خاطر مشخصات شیرین و ظریفش معروف است. همچنین گل رز به جریان روایح عاشقانه‌اش شناخته می‌شود و یکی از نمادی‌‌ترین عنصر موجود در عطرسازی است که به دلیل تطبیق‌پذیری و توانایی‌اش در دریافت سایر نت‌ها اعم از پودری، چوبی یا مشکی، بسیار مورد توجه قرار دارد.
نت‌های میانی در مقایسه با نت‌های رأس هرم، ماندگارتر هستند و معمولاً بین بیست دقیقه تا یک ساعت روی پوست باقی می‌مانند. قلب روایح در ابتدا تداوم نت‌های بالایی را تضمین می‌کنند و در آخر برای انتقالی نرم به نت‌های پایه آماده می‌شوند.
نت‌های پایه
هنگامی که نت‌های اولیه و میانی خشک می‌شوند، اجرای شدید نت‌های پایه را تجربه خواهیم کرد. نت‌های کف هرم اغلب سنگین و غنی هستند و تمایل به افزایش عمق و طنین بیشتر در هارمونی کلی عطر دارند. این نت‌ها به تدریج از لابلای نت‌های پیشین خود ظاهر می‌شوند. رایحه‌های چوب، عود، چرم، چوب صندل، مشک و عنبر عموما نقش نت‌های پایه را ایفا می‌کنند. این بخش از روایح هرم بویایی آرام‌تر تبخیر می‌شوند و به عنوان تثبیت‌کننده در عطرسازی استفاده می‌شوند تا عطر در طول روز روی پوست ماندگار باشد.
این نت‌ها که ساعت‌ها و گاهی حتی روز‌ها روی لباس می‌مانند، اغلب بسیار جذاب و مسحورکننده هستند و ریشه‌ای از روایح شرقی دارند. علاوه بر عناصر گفته شده، وتیور هم ماده‌ی پرکاربرد و لوکس دیگری در ایجاد نت پایه است که هم عمق و جذابیت عالی روایح را فراهم می‌کند و هم به خوبی با نت‌های اولیه‌ی با طراوت هماهنگ می‌شود.
-
نکته‌ی مهم
البته باید این نکته را در نظر داشت که نت‌های بویایی همه‌ی عطرها به شکل یک هرم توسعه نمی‌یابند. در بسیاری موارد نت‌های یک عطر در یک خط با هم هماهنگ هستند. یعنی ممکن است نت‌های قلبی را همزمان با نت‌های بالایی تشخیص دهید. به عنوان مثال، ترنج ممکن است در کنار اسطوخودوس ظاهر شود و نت‌های چرمی یا چوب صندل هم ممکن است در همان لحظه‌ی باز شدن عطر کاملا حس شوند و فقط با خشک شدن روایح، عمیق‌تر شوند.
کلام پایانی
همه‌ی عطرهای اصیل، داستان بویایی منحصر به فردی دارند. روایتی معطر با ترکیبی از جذابیت و شخصیت. عطر قطعه‌ی هنری بی‌نظیری است که عمیق‌ترین احساسات و عواطف ما را برمی‌انگیزد.
با توجه به نحوه‌ی تعامل نت‌ها با یکدیگر در هرم بویایی عطرها برای ایجاد نمایه‌ای منحصر به فرد، شاید تعجب‌آور نباشد که عطر اغلب با عبارات موسیقی توصیف می‌شود. ژان کارلز معتقد بود عطرسازی یک هنر است، نه علم. امروزه هم بسیاری معتقدند پیشینه‌ی علمی برای عطرسازی ضروری نیست. حتی گاهی ممکن است دانش علمی مانعی بر سر آزادی لازم در خلق عطر باشد.
فراموش نکنید که داستان پشت یک عطر، همیشه برای تفسیر شخصی باز است. زیرا قدرت واقعی عطر در توانایی آن در ارتباط با خاطراتی است که همیشه از فردی به فرد دیگر متفاوت است.
منابع: eisenberg, alphaaromatics, creedfragrances
نوشته شناخت هرم بویایی عطرها به زبان ساده اولین بار در دیجی‌کالا مگ. پدیدار شد.
دیدگاه خود را بنویسید