در مدارهای تک فاز جریانی که از سیم های فاز و سیم های هادی خنثی عبور می کند یا هم برابر بوده و نباید هیچ جریانی از سیم ارت عبور نماید. در صورتی که سیم های فاز و نول با بدنه دستگاه اتصال برقرار کنند، جریانی که از فاز و نول عبور می کند با هم مغایرت پیدا می نمایند، به این اختلاف جریانی که در این سیم های فاز و نول به وجود می آید جریان نشتی گفته می شود.
البته جریان نشتی با توجه به نوع سیم کشی ساختمان و مدارهای داخلی دستگاه های الکترونیکی نیز میی تواند به وجود آید. وجود جریان نشتی می تواند خطر برق گرفتگی را به دنبال داشته باشد که برای جلوگیری از برق گرفتگی از کلید محافظ جان استفاده می شود. در این مطلب به آشنایی با محافظ جان به همراه مزایا و معایب آن پرداخته شده است.
قبل از اینکه ادامه این مطلب را بخوانید باید بدانید که آموزشگاه فن آموزان دوره های آموزش برق ساختمان درجه 2 و 1 را به صورت تخصصی از صفر تا صد به صورت حضوری و غیر حضوری برگزار مینماید. علاقه مندان به رشته برق و هم چنین برق کشی ساختمان میتوانند با آموزشگاه تماس حاصل فرمایند و اطلاعات بیشتر را دریافت نمایید.
محافظ جان چیست؟
یکی از اساسی ترین عوامل در بروز خسارات مختلف مانند برق گرفتگی، آتش سوزی و غیره در اماکن مختلفی مانند صنایع مختلف، اماکن مسکونی، تجاری، اداری و غیره رعایت نکردن مسائل ایمنی و عدم توجه به استانداردهایی است که برای برق کشی این اماکن وجود دارد.
محافظ جان نوعی کلید است که جریان سیم های رفت و برگشت را محاسبه و مقایسه کرده و در صورتی که تفاوت ولتاژی میان این سیم ها وجود داشته باشد منجر به قطع مدار می گردد. اختلاف پتانسیل در سیم های رفت و برگشت، بر اثر به وجود آمدن جریان نشت می باشد که این جریان توسط کلید محافظ جان یا RCD تشخیص داده شده و مدار را قطع نموده و از بروز آتش سوزی یا برق گرفتگی جلوگیری می نماید.
جریان نشتی می تواند از طریق اتصال بدن فردی که در تماس با زمین می باشد با قسمت برق دار مدار نیز به وجود آید که کلید محافظ جان می تواند از برق گرفتگی فرد جلوگیری نماید.
بر اساس حساسیتی که وجود دارد کلیدهای محافظ جان را در دو نوع خانگی و صنعتی طراحی و تولید کرده و در این اماکن به کار می برند که علاوه بر حفاظت جانی افراد موجب محافظت و جلوگیری از آسیب دیدن دستگاه ها و تجهیزات مختلف صنعتی نیز می گردد.
کار محافظ جان چیست؟
کار اصلی محافظ جان، حفاظت از انسان ها و تجهیزات در برابر خطرات ناشی از نشت جریان الکتریکی است. این وسیله به طور مداوم جریان های ورودی و خروجی در مدار الکتریکی را مقایسه می کند. در شرایط عادی، جریان ورودی و خروجی باید برابر باشند. اما اگر بخشی از جریان از مسیر اصلی منحرف شود و از طریق مسیری غیر از سیم های اصلی (مثلاً از طریق بدن انسان یا اتصال به زمین) عبور کند، محافظ جان این اختلاف را تشخیص داده و در کسری از ثانیه جریان برق را قطع می کند.
علاوه بر این، محافظ جان نقش مهمی در پیشگیری از آتش‌سوزی های ناشی از نشت جریان و اتصالی های الکتریکی دارد. این دستگاه قادر است جریان های نشتی بسیار کم را نیز تشخیص دهد که ممکن است برای انسان قابل تشخیص نباشند اما در طولانی مدت می توانند منجر به گرم شدن بیش از حد سیم ها و ایجاد آتش سوزی شوند. همچنین، محافظ جان در محافظت از تجهیزات الکترونیکی حساس در برابر نوسانات جریان و آسیب های ناشی از اضافه بار نیز موثر است. در واقع، کار محافظ جان ایجاد یک لایه اضافی از ایمنی در سیستم الکتریکی است که جان انسان ها را نجات دهد و از خسارات مالی قابل توجه جلوگیری کند.
نحوه عملکرد محافظ جان چگونه است؟
محافظ جان بر اساس اصل تعادل جریان در مدارهای الکتریکی عمل می کند. در حالت عادی، جریانی که از سیم فاز وارد مدار می شود، باید با جریانی که از سیم نول خارج می شود برابر باشد. محافظ جان دارای یک ترانسفورماتور جریان حلقوی است که سیم های فاز و نول از داخل آن عبور می کنند. این ترانسفورماتور به طور مداوم جریان های ورودی و خروجی را مقایسه می کند. اگر اختلافی بین این دو جریان وجود داشته باشد (که نشان دهنده نشت جریان است)، یک میدان مغناطیسی در ترانسفورماتور ایجاد می شود.
زمانی که این اختلاف جریان از حد مشخصی (معمولاً 30 میلی‌آمپر برای کاربردهای خانگی) فراتر رود، میدان مغناطیسی ایجاد شده باعث فعال شدن یک رله در محافظ جان می شود. این رله به سرعت (معمولاً در کمتر از 30 میلی ثانیه) مدار را قطع می کند و جریان برق را متوقف می سازد. این سرعت عمل بالا برای جلوگیری از آسیب های جدی ناشی از برق گرفتگی یا آتش سوزی حیاتی است. محافظ های جان پیشرفته تر انواع مختلف جریان‌های نشتی از جمله جریان های متناوب و مستقیم را تشخیص میدهند و در برابر آنها واکنش نشان میدهند. این ویژگی به خصوص در محیط هایی که از تجهیزات الکترونیکی پیچیده استفاده می شود، اهمیت زیادی دارد.
انواع کلید محافظ جان
- کلید محافظ جان تیپ AC
- کلید محافظ جان تیپ A
- کلید محافظ جان تیپ B
کلید محافظ جان تیپ AC
کلید محافظ جان تیپ AC قادر به تشخیص جریان های نشتی AC می باشد و به اشکال دو پل و چهار پل در بازار وجود دارند. ولتاژ کاری این نوع از کلیدهای محافظ 200 تا 400 ولت است.
کلید محافظ جان تیپ A
کلید محافظ جان تیپ A جریان های نشتی با اشکال AC و DC پالسی را شناسایی نموده و در انواع دو پل و چهار پل عرضه شده اند. ولتاژ کاری این نوع از کلیدهای محافظ جان 200 تا 400 ولت بوده و برای شبکه های 500 ولت نیز طراحی شده اند.
کلید محافظ جان تیپ B
کلید محافظ جان تیپ B قادر به شناسایی جریان های نشتی AC و DC پالسی تا فرکانس یک مگاهرتز و مستقیم DC صاف می باشد. ولتاژ کاری این نوع از کلیدهای محافظ جان 230 تا 400 ولت می باشد و قابلیت کار کردن تا ولتاژهای 500 ولت را نیز دارند.
اساس کار کلید محافظ جان چیست؟
نحوه عملکرد این کلیدها به گونه ای است که در صورتی که مجموع جریان های خروجی کلید با جریان های وارد شده به آن با هم برابر نباشند یعنی بخشی از جریان به جای این که از طریق رساناها به مدار برگردد توسط راه های دیگر مانند زمین به منبع وارد شود، کلید محافظ باعث قطع شدن جریان برق می گردد. این مقدار جریان برگشتی به منبع ممکن است مقدار ناچیزی باشد اما در هر صورت می تواند سبب برق گرفتگی و آتش سوزی و آسیب به افراد باشد.
استانداردهایی که وجود دارد نشان می دهد که حداکثر مقدار جریانی که بدن یک فرد می تواند تحمل نماید میزان 30 میلی آمپر در مدت 200 میلی ثانیه است که کلید محافظ جان پیش از آن که این مقدار جریان به بدن فرد برسد مدار را قطع نموده و از بروز خطرات مختلف جلوگیری می کند.
البته سیستم های انتقال زمین نیز قادر به جلوگیری از رسیدن برق به بدن فرد و پیشگیری از بروز خطر می باشند اما تفاوتی که این سیستم با سیستم حفاظت جان دارد این است که در صورتی که نقص عایق در وسایل الکتریکی مختلف وجود داشته باشد سیستم انتقال زمین می تواند موثر واقع گردد اما این سیستم در صورتی که بدن فرد در تماس مستقیم با وسیله الکتریکی باشد قادر به انجام کار خاصی نمی باشد؛ اما کلیدهای محافظ جان قادر قطع جریان به محض تماس بدن با بدنه وسایل الکتریکی خواهند بود.
مزایای کلید محافظ جان چیست؟
همانطور که گفته شد کلید محافظ جان می تواند از آسیب های جانی و مالی در افراد و دستگاه ها و تجهیزات مختلف جلوگیری نماید. در صورتی که در بدنه وسایل الکتریکی و یا این که در سیستم سیم کشی ساختمان، نشتی جریان وجود داشته باشد، با گذشت زمان میزان این نشتی افزایش یافته و ممکن است سبب سوختن و آسیب دیدن وسایل برقی در منزل یا صنایع مختلف گردد. به کار بردن کلید محافظ جان می تواند در کاهش مقدار هدر رفتن انرژی الکتریکی موثر واقع شده و و علاوه بر محافظت های جانی و مالی موجب صرفه اقتصادی نیز گردد.
معایب کلید محافظ جان چیست؟
یکی از اصلی ترین معایب محافظ جان، حساسیت بالای این کلید است که منجر به قطع های ناخواسته و مکرر جریان برق میشود. این مسئله به ویژه در مناطقی که نوسانات برق زیاد است یا در ساختمان هایی که سیم کشی قدیمی دارند، بیشتر مشاهده می شود. قطع های مکرر برق برای مصرف کنندگان آزاردهنده است و در برخی موارد، به خصوص در محیط های صنعتی یا تجاری، منجر به اختلال در فعالیت های روزمره می شود.
معایب دیگر کلید محافظ جان شامل هزینه ی نسبتاً بالای خرید و نصب آن، نیاز به نگهداری و بازرسی منظم و احتمال خرابی یا از کار افتادن در طول زمان است. همچنین، در برخی موارد، نصب نادرست یا استفاده از کلیدهای با کیفیت پایین منجر به عملکرد نامناسب و حتی ایجاد خطرات جدید میشود.
برخی از وسایل الکترونیکی حساس ممکن است با عملکرد این کلیدها تداخل داشته باشند، که منجر به اختلال در کارکرد این وسایل می شود. با این حال، باید توجه داشت که مزایای استفاده از کلید محافظ جان در اکثر موارد بر معایب آن غلبه می کند و استفاده از آن برای تأمین ایمنی الکتریکی توصیه می شود.
نحوه نصب کلید محافظ جان
جهت نصب کلید محافظ جان نیاز است تا استانداردها و دستورالعمل هایی که برای نصب وجود دارد به صورت دقیق رعایت نموده تا نصب این قطعه به صورت صحیح انجام گیرد.
در ابتدا نیاز است تا میزان جریان نشتی که در محل نصب کلید محافظ جان وجود دارد را به وسیله آمپرمتر اندازه گیری نموده و اگر این میزان بیشتر از 20 درصد حساسیت جریان نشتی نامی کلید بود، کلید RCD را نصب نمود.
در کلیدهایی که دو پل می باشند سیم نول باید به ترمینالی که با علامت N مشخص شده است و سیم فاز به ترمینالی که با علامت L مشخص شده است متصل گردد.
در سیستم هایی که تک فاز می باشند سیم های نول و فاز باید به ورودی و خروجی کلید متصل گردند. این اتصال در سیستم هایی که سه فاز می باشند به صورت اتصال چهار سیم که سه مورد از آنها سیم فاز و دیگری نول می باشد صورت می گیرد. اتصال سیم های ورودی و خروجی می تواند هم از بالا و هم از پایین انجام گیرد و این بستگی به موقعیت نصب کلید خواهد داشت.
برای مشترکین تک فاز یا خانگی، کلید محافظ جان به صورت دو پل یعنی فاز و نول به کار رفته و برای مشترکین سه فاز یا صنعتی این کلید به صورت چهار پل صورت می گیرد. سیستم چهار پل هم می تواند با سیم نول و هم بدون آن انجام گیرد.
مقدار جریانی که سبب قطع خودکار کلیدها می گردد از 10 میلی آمپر تا 0.5 آمپر بوده و مدت زمانی که طول می کشد تا قطعی صورت گیرد حداکثر 150 میلی ثانیه می باشد. دمای کاری کلید محافظ جان برای قطع کردن جریان نشتی متناوب AC از 35- تا 70+ درجه سانتی گراد می باشد.
در پایان ذکر این نکته ضروری است که با توجه به حساسیت بالایی که اجرای سیم کشی و امور مربوط به برق در اماکن مختلف مسکونی یا صنعتی وجود دارد، نیاز است که تمام عملیات مربوط به نصب و یا رفع نقص و تعمیرات کلید محافظ جان توسط فرد متخصص در این کار صورت گرفته و به هیچ عنوان فردی که هیچ گونه تخصصی در این حرفه ندارد وارد عمل نگردد.
جهت دریافت مشاوره رایگان شماره موبایل خود را وارد کنید.
var gform;gform||(document.addEventListener(“gform_main_scripts_loaded”,function(){gform.scriptsLoaded=!0}),window.addEventListener(“DOMContentLoaded”,function(){gform.domLoaded=!0}),gform={domLoaded:!1,scriptsLoaded:!1,initializeOnLoaded:function(o){gform.domLoaded&&gform.scriptsLoaded?o():!gform.domLoaded&&gform.scriptsLoaded?window.addEventListener(“DOMContentLoaded”,o):document.addEventListener(“gform_main_scripts_loaded”,o)},hooks:{action:{},filter:{}},addAction:function(o,n,r,t){gform.addHook(“action”,o,n,r,t)},addFilter:function(o,n,r,t){gform.addHook(“filter”,o,n,r,t)},doAction:function(o){gform.doHook(“action”,o,arguments)},applyFilters:function(o){return gform.doHook(“filter”,o,arguments)},removeAction:function(o,n){gform.removeHook(“action”,o,n)},removeFilter:function(o,n,r){gform.removeHook(“filter”,o,n,r)},addHook:function(o,n,r,t,i){null==gform.hooks[o][n]&&(gform.hooks[o][n]=[]);var e=gform.hooks[o][n];null==i&&(i=n+”_”+e.length),gform.hooks[o][n].push({tag:i,callable:r,priority:t=null==t?10:t})},doHook:function(n,o,r){var t;if(r=Array.prototype.slice.call(r,1),null!=gform.hooks[n][o]&&((o=gform.hooks[n][o]).sort(function(o,n){return o.priority-n.priority}),o.forEach(function(o){“function”!=typeof(t=o.callable)&&(t=window[t]),”action”==n?t.apply(null,r):r[0]=t.apply(null,r)})),”filter”==n)return r[0]},removeHook:function(o,n,t,i){var r;null!=gform.hooks[o][n]&&(r=(r=gform.hooks[o][n]).filter(function(o,n,r){return!!(null!=i&&i!=o.tag||null!=t&&t!=o.priority)}),gform.hooks[o][n]=r)}});
"*" indicates required fields
gform.initializeOnLoaded( function() {gformInitSpinner( 30, ‘https://fanamoozan.com/wp-content/plugins/gravityforms/images/spinner.svg’, true );jQuery(‘#gform_ajax_frame_30’).on(‘load’,function(){var contents = jQuery(this).contents().find(‘*’).html();var is_postback = contents.indexOf(‘GF_AJAX_POSTBACK’) >= 0;if(!is_postback){return;}var form_content = jQuery(this).contents().find(‘#gform_wrapper_30’);var is_confirmation = jQuery(this).contents().find(‘#gform_confirmation_wrapper_30’).length > 0;var is_redirect = contents.indexOf(‘gformRedirect(){‘) >= 0;var is_form = form_content.length > 0 && ! is_redirect && ! is_confirmation;var mt = parseInt(jQuery(‘html’).css(‘margin-top’), 10) + parseInt(jQuery(‘body’).css(‘margin-top’), 10) + 100;if(is_form){jQuery(‘#gform_wrapper_30’).html(form_content.html());if(form_content.hasClass(‘gform_validation_error’)){jQuery(‘#gform_wrapper_30’).addClass(‘gform_validation_error’);} else {jQuery(‘#gform_wrapper_30’).removeClass(‘gform_validation_error’);}setTimeout( function() { /* delay the scroll by 50 milliseconds to fix a bug in chrome */ jQuery(document).scrollTop(jQuery(‘#gform_wrapper_30’).offset().top – mt); }, 50 );if(window[‘gformInitDatepicker’]) {gformInitDatepicker();}if(window[‘gformInitPriceFields’]) {gformInitPriceFields();}var current_page = jQuery(‘#gform_source_page_number_30’).val();gformInitSpinner( 30, ‘https://fanamoozan.com/wp-content/plugins/gravityforms/images/spinner.svg’, true );jQuery(document).trigger(‘gform_page_loaded’, [30, current_page]);window[‘gf_submitting_30’] = false;}else if(!is_redirect){var confirmation_content = jQuery(this).contents().find(‘.GF_AJAX_POSTBACK’).html();if(!confirmation_content){confirmation_content = contents;}setTimeout(function(){jQuery(‘#gform_wrapper_30’).replaceWith(confirmation_content);jQuery(document).scrollTop(jQuery(‘#gf_30’).offset().top – mt);jQuery(document).trigger(‘gform_confirmation_loaded’, [30]);window[‘gf_submitting_30’] = false;wp.a11y.speak(jQuery(‘#gform_confirmation_message_30’).text());}, 50);}else{jQuery(‘#gform_30’).append(contents);if(window[‘gformRedirect’]) {gformRedirect();}}jQuery(document).trigger(‘gform_post_render’, [30, current_page]);} );} );
مطلبی که خواندید حاصل تلاش تیم تحریریه دپارتمان برق فن آموزان بود. در این آموزشگاه دوره هایی از جمله آموزش برق صنعتی، آموزش تعمیرات موبایل و … برگزار می شود.
نوشته آشنایی با محافظ جان به همراه مزایا و معایب آن اولین بار در آموزشگاه فنی و حرفه ای فن آموزان. پدیدار شد.
دیدگاه خود را بنویسید