لعاب سفالگری، این پوشش شیشه ای براق و زیبا که روی سطح سفال را می پوشاند، یکی از مهم ترین وسایل در هنر سفالگری به شمار می رود. اما چگونه این پوشش درخشان به وجود می آید؟ در واقع، لعاب ترکیبی از مواد معدنی مختلف است که پس از ذوب شدن در دمای بالا، لایه ای شیشه مانند را روی سطح سفال تشکیل می دهد. این پوشش نه تنها جنبه تزئینی دارد، بلکه سفال را در برابر نفوذ آب و رطوبت مقاوم می کند و باعث استحکام بیشتر آن می شود. لعاب ها در بسیاری از رنگ ها و با جلوه های متنوعی مانند مات، براق یا نیمه براق تولید میشوند.
در طول تاریخ، سفالگران با تجربه و خلاقیت خود، فرمول های متنوعی برای ساخت لعاب ابداع کرده اند. آیا می دانستید که برخی از این فرمول ها به عنوان اسرار خانوادگی از نسلی به نسل دیگر منتقل می شدند؟ امروزه، علم مدرن به ما کمک کرده تا درک بهتری از ترکیبات شیمیایی لعاب ها داشته باشیم.
مواد اصلی تشکیل دهنده لعاب شامل سیلیس (به عنوان ماده اصلی شیشه ساز)، آلومینا (برای استحکام و چسبندگی) و مواد ذوب آور (برای کاهش نقطه ذوب) است. همچنین از اکسیدهای فلزی مختلف برای ایجاد رنگ های متنوع در لعاب استفاده می شود. این ترکیب پیچیده و دقیق، هنر و علم را در هم می آمیزد تا محصولی زیبا و کاربردی درست کند.
آموزشگاه فن آموزان با برگزاری دوره های تخصصی آموزش سفالگری در شعبه تهران میدان انقلاب، شرایط عالی را برای یادگیری صفر تا صد این رشته برای علاقه مندان فراهم کرده است. برنامه آموزشی تدوین شده برای این کلاس شامل پنج ترم بوده و در آن ها به تدریس مقدمات سفالگری، روش کار با چرخ مخصوص سفال گری، برجسته کاری و لعاب کاری و نقاشی روی سفال پرداخته می شود. همچنین پس از دریافت دوره و قبولی در آزمون، میتوانید برای دریافت مدرک فنی حرفه ای اقدام کنید.
لعاب سفالگری چیست و چه کاربردی دارد؟
لعاب سفالگری، یک ترکیب شیمیایی متشکل از عناصر معدنی است که در صنعت سرامیک و هنر سفالگری نقش حیاتی ایفا می کند. لعاب سفالگری، که در دمای بین 800 تا 1400 درجه سانتیگراد پخته می شود، از نظر ساختاری شباهت زیادی به شیشه دارد و از ترکیب اکسیدهای مختلف تشکیل شده است.
سیلیس (SiO2) به عنوان جزء اصلی شیشه ساز، آلومینا (Al2O3) برای افزایش مقاومت مکانیکی و شیمیایی، و فلاکس ها یا گدازآور ها مانند اکسیدهای سدیم، پتاسیم و کلسیم برای کاهش نقطه ذوب، اجزای اصلی تشکیل دهنده لعاب هستند. این ترکیب پیچیده، پس از ذوب و سرد شدن به یک لایه محافظ شیشه ای تبدیل می شود که سطح سفال را می پوشاند.
کاربردهای لعاب سفالگری را می توان در دو بعد عملکردی و زیبایی شناختی بررسی کرد. از نظر عملکردی، لعاب با ایجاد یک سطح صاف و غیرقابل نفوذ، ظروف سفالی را در برابر نفوذ مایعات و آلودگی ها محافظت می کند، مقاومت آن ها را افزایش می دهد و امکان شستشوی آسان را فراهم می سازد.
از منظر زیبایی شناختی، لعاب ها با تنوع بی نظیر در رنگ، بافت و جلا، امکانات بسیاری را برای درست کردن آثار هنری در اختیار سفالگران قرار می دهند. با افزودن اکسیدهای فلزی مختلف مانند اکسید مس، کبالت، آهن و کروم بسیاری از رنگ ها را میتوان ایجاد کرد و با تغییر در ترکیب شیمیایی و شرایط پخت، به جلوه های متنوعی از مات تا براق دست یافت. این قابلیت های منحصر به فرد لعاب، آن را به یکی از مهم ترین ابزارهای بیان هنری در سفالگری تبدیل کرده است.
لعاب سفالگری چگونه و از چه ترکیباتی ساخته می شود؟
ترکیبات لعاب سفالگری از سه گروه اصلی مواد معدنی تشکیل شده است که هر یک نقش حیاتی در ساختار نهایی لعاب ایفا می کنند. گروه اول، شیشه سازها (SiO2) و یا سیلیس هستند که 45 تا 65 درصد ترکیب لعاب را تشکیل می دهند و وظیفه اصلی آن ها ایجاد ساختار شیشه ای است.
گروه دوم، پایدارکنندهها یا آلومینا (Al2O3) هستند که معمولاً 10 تا 20 درصد ترکیب را شامل میشوند و مسئول استحکام، چسبندگی و مقاومت شیمیایی لعاب هستند. گروه سوم، گدازآورها یا فلاکس ها هستند که شامل اکسیدهای قلیایی (Na2O, K2O) و قلیایی خاکی (CaO, MgO) می شوند و با کاهش نقطه ذوب سیلیس از حدود 1700 درجه سانتیگراد به محدوده 900 تا 1300 درجه، امکان ذوب شدن لعاب در دماهای پایین تر را فراهم می کنند.
فرآیند ساخت لعاب شامل مراحل پیچیده و دقیقی است که نیازمند دانش تخصصی در زمینه شیمی سرامیک است. ابتدا مواد اولیه به صورت پودر با نسبت های دقیق توزین و مخلوط می شوند. سپس این مخلوط با آب و مواد افزودنی مانند کربوکسی متیل سلولز (CMC) یا بنتونیت به عنوان سوسپانسیون کننده و چسب، آسیاب می شود تا دوغابی همگن با اندازه ذرات کمتر از 45 میکرون (مش 325) به دست آید.
برای ایجاد رنگ های مختلف، اکسیدهای رنگی مانند اکسید کبالت (CoO) برای آبی، اکسید مس (CuO) برای سبز و فیروزه ای، اکسید آهن (Fe2O3) برای قرمز و قهوه ای و اکسید کروم (Cr2O3) برای سبز به ترکیب اضافه می شوند. همچنین برای ایجاد جلوه های خاص مانند کریستالی، متالیک یا مات، از مواد افزودنی ویژه و تکنیک های پخت خاص استفاده می شود. دانسیته و ویسکوزیته دوغاب لعاب باید به دقت کنترل شود تا پوشش یکنواختی روی سطح سفال ایجاد شود.
انواع مختلف لعاب سفالگری
- لعاب سرب
- لعاب قلع
لعاب سرب
لعاب سرب که با فرمول شیمیایی PbO شناخته می شود، یکی از قدیمی ترین و پرکاربردترین انواع لعاب در صنعت سفالگری است. این لعاب به دلیل نقطه ذوب پایین (حدود 800-900 درجه سانتیگراد) و قابلیت ایجاد سطح براق و شفاف، محبوبیت زیادی دارد.
اکسید سرب به عنوان گدازآور اصلی عمل می کند و 45-60 درصد ترکیب لعاب را تشکیل می دهد. این نوع لعاب دارای ضریب انبساط حرارتی مناسب و چسبندگی عالی به بدنه سفال است. با این حال، به دلیل سمی بودن ترکیبات سرب، استفاده از آن در ظروف غذاخوری محدود شده و امروزه بیشتر در کاربردهای تزئینی و هنری مورد استفاده قرار می گیرد.
لعاب قلع
لعاب قلع که با اکسید قلع (SnO2) شناخته می شود، نوعی لعاب کدرکننده قوی است که برای ایجاد سطوح سفید و مات در سفالگری استفاده می شود. این لعاب حاوی 5-10 درصد اکسید قلع است که به دلیل ضریب شکست بالا و اندازه ذرات مناسب، قادر به پراکنده کردن نور و ایجاد کدری یکنواخت است.
دمای پخت این لعاب بین 1000-1200 درجه سانتیگراد است و اغلب در ترکیب با سایر اکسیدها مانند سیلیس، آلومینا و اکسیدهای قلیایی استفاده می شود. لعاب قلع به دلیل مقاومت شیمیایی بالا و سطح صاف و یکنواخت، در ساخت ظروف بهداشتی و کاشی های سرامیکی کاربرد زیادی دارد.
جهت دریافت مشاوره رایگان شماره موبایل خود را وارد کنید.
var gform;gform||(document.addEventListener(“gform_main_scripts_loaded”,function(){gform.scriptsLoaded=!0}),window.addEventListener(“DOMContentLoaded”,function(){gform.domLoaded=!0}),gform={domLoaded:!1,scriptsLoaded:!1,initializeOnLoaded:function(o){gform.domLoaded&&gform.scriptsLoaded?o():!gform.domLoaded&&gform.scriptsLoaded?window.addEventListener(“DOMContentLoaded”,o):document.addEventListener(“gform_main_scripts_loaded”,o)},hooks:{action:{},filter:{}},addAction:function(o,n,r,t){gform.addHook(“action”,o,n,r,t)},addFilter:function(o,n,r,t){gform.addHook(“filter”,o,n,r,t)},doAction:function(o){gform.doHook(“action”,o,arguments)},applyFilters:function(o){return gform.doHook(“filter”,o,arguments)},removeAction:function(o,n){gform.removeHook(“action”,o,n)},removeFilter:function(o,n,r){gform.removeHook(“filter”,o,n,r)},addHook:function(o,n,r,t,i){null==gform.hooks[o][n]&&(gform.hooks[o][n]=[]);var e=gform.hooks[o][n];null==i&&(i=n+”_”+e.length),gform.hooks[o][n].push({tag:i,callable:r,priority:t=null==t?10:t})},doHook:function(n,o,r){var t;if(r=Array.prototype.slice.call(r,1),null!=gform.hooks[n][o]&&((o=gform.hooks[n][o]).sort(function(o,n){return o.priority-n.priority}),o.forEach(function(o){“function”!=typeof(t=o.callable)&&(t=window[t]),”action”==n?t.apply(null,r):r[0]=t.apply(null,r)})),”filter”==n)return r[0]},removeHook:function(o,n,t,i){var r;null!=gform.hooks[o][n]&&(r=(r=gform.hooks[o][n]).filter(function(o,n,r){return!!(null!=i&&i!=o.tag||null!=t&&t!=o.priority)}),gform.hooks[o][n]=r)}});
فیلد های "*" اجباری هستند
gform.initializeOnLoaded( function() {gformInitSpinner( 30, ‘https://fanamoozan.com/wp-content/plugins/gravityforms/images/spinner.svg’, true );jQuery(‘#gform_ajax_frame_30’).on(‘load’,function(){var contents = jQuery(this).contents().find(‘*’).html();var is_postback = contents.indexOf(‘GF_AJAX_POSTBACK’) >= 0;if(!is_postback){return;}var form_content = jQuery(this).contents().find(‘#gform_wrapper_30’);var is_confirmation = jQuery(this).contents().find(‘#gform_confirmation_wrapper_30’).length > 0;var is_redirect = contents.indexOf(‘gformRedirect(){‘) >= 0;var is_form = form_content.length > 0 && ! is_redirect && ! is_confirmation;var mt = parseInt(jQuery(‘html’).css(‘margin-top’), 10) + parseInt(jQuery(‘body’).css(‘margin-top’), 10) + 100;if(is_form){jQuery(‘#gform_wrapper_30’).html(form_content.html());if(form_content.hasClass(‘gform_validation_error’)){jQuery(‘#gform_wrapper_30’).addClass(‘gform_validation_error’);} else {jQuery(‘#gform_wrapper_30’).removeClass(‘gform_validation_error’);}setTimeout( function() { /* delay the scroll by 50 milliseconds to fix a bug in chrome */ jQuery(document).scrollTop(jQuery(‘#gform_wrapper_30’).offset().top – mt); }, 50 );if(window[‘gformInitDatepicker’]) {gformInitDatepicker();}if(window[‘gformInitPriceFields’]) {gformInitPriceFields();}var current_page = jQuery(‘#gform_source_page_number_30’).val();gformInitSpinner( 30, ‘https://fanamoozan.com/wp-content/plugins/gravityforms/images/spinner.svg’, true );jQuery(document).trigger(‘gform_page_loaded’, [30, current_page]);window[‘gf_submitting_30’] = false;}else if(!is_redirect){var confirmation_content = jQuery(this).contents().find(‘.GF_AJAX_POSTBACK’).html();if(!confirmation_content){confirmation_content = contents;}jQuery(‘#gform_wrapper_30’).replaceWith(confirmation_content);jQuery(document).scrollTop(jQuery(‘#gf_30’).offset().top – mt);jQuery(document).trigger(‘gform_confirmation_loaded’, [30]);window[‘gf_submitting_30’] = false;wp.a11y.speak(jQuery(‘#gform_confirmation_message_30’).text());}else{jQuery(‘#gform_30’).append(contents);if(window[‘gformRedirect’]) {gformRedirect();}}jQuery(document).trigger(“gform_pre_post_render”, [{ formId: “30”, currentPage: “current_page”, abort: function() { this.preventDefault(); } }]); if (event && event.defaultPrevented) { return; } const gformWrapperDiv = document.getElementById( “gform_wrapper_30” ); if ( gformWrapperDiv ) { const visibilitySpan = document.createElement( “span” ); visibilitySpan.id = “gform_visibility_test_30”; gformWrapperDiv.insertAdjacentElement( “afterend”, visibilitySpan ); } const visibilityTestDiv = document.getElementById( “gform_visibility_test_30” ); let postRenderFired = false; function triggerPostRender() { if ( postRenderFired ) { return; } postRenderFired = true; jQuery( document ).trigger( ‘gform_post_render’, [30, current_page] ); gform.utils.trigger( { event: ‘gform/postRender’, native: false, data: { formId: 30, currentPage: current_page } } ); if ( visibilityTestDiv ) { visibilityTestDiv.parentNode.removeChild( visibilityTestDiv ); } } function debounce( func, wait, immediate ) { var timeout; return function() { var context = this, args = arguments; var later = function() { timeout = null; if ( !immediate ) func.apply( context, args ); }; var callNow = immediate && !timeout; clearTimeout( timeout ); timeout = setTimeout( later, wait ); if ( callNow ) func.apply( context, args ); }; } const debouncedTriggerPostRender = debounce( function() { triggerPostRender(); }, 200 ); if ( visibilityTestDiv && visibilityTestDiv.offsetParent === null ) { const observer = new MutationObserver( ( mutations ) => { mutations.forEach( ( mutation ) => { if ( mutation.type === ‘attributes’ && visibilityTestDiv.offsetParent !== null ) { debouncedTriggerPostRender(); observer.disconnect(); } }); }); observer.observe( document.body, { attributes: true, childList: false, subtree: true, attributeFilter: [ ‘style’, ‘class’ ], }); } else { triggerPostRender(); } } );} );
مقاله لعاب سفالگری چیست؟ توسط تیم نویسندگان دپارتمان صنایع دستی فن آموزان تهیه شده است. امیدواریم که این مطلب برای شما مفید بوده باشد. اگر به هنرهای اصیل و دستی ایرانی علاقه مند هستید؛ شرکت در دوره های مختلف این دپارتمان مانند آموزش قالی بافی ، سوزن دوزی، آموزش ترمه دوزی ، جاجیم بافی، آموزش حصیر بافی ، آموزش چرم دوزی و … برای شما جذاب و کاربردی میباشد.
نوشته لعاب سفالگری چیست؟ اولین بار در آموزشگاه فنی و حرفه ای فن آموزان. پدیدار شد.
دیدگاه خود را بنویسید